‘God, sla hun de tanden uit de mond, verbrijzel de kaken van die leeuwen,’ bidt de dichter in Psalm 58. Hij smeekt God zijn vijanden te laten verdwijnen als een slak die kruipend oplost in slijm. Als je dit moet voorlezen op de kansel of bij een bijbelstudie, kom je misschien nog net tot het midden. Maar daarna? Het is niet niks wat deze gelovige vraagt: de dood van de goddelozen. Meer nog: een bloedbad!
Hoe kun je ooit een preek houden over zo’n psalm?
Kun je hier iets positiefs over zeggen? Zeker! Dr. Eveline van Staalduine – Sulman ziet minstens drie bemoedigingen:
1. Hier is iemand aan het woord die weet wat eerlijk en oneerlijk is
Los van de taal die de dichter uitslaat, we hebben hier te maken met iemand die heeft nagedacht over goed en kwaad, over eerlijk en oneerlijk. In de vorige training Geloofwaardig preken over ongemakkelijke teksten verzuchtte een van de cursisten bij een vergelijkbare tekst: “Er gaat dan wel een hele hoop fout in deze perikoop, maar er zijn toch nog mensen die doorhebben dat het fout gaat.” En zo is het hier ook.
De dichter verwijt de goden dat ze oneerlijk bezig zijn: ‘Spreekt gij, goden, inderdaad recht? Richt gij de mensenkinderen rechtmatig? (NBG)’ Is dit een hoge aanspreektitel voor rechters en leiders? Ze moeten recht spreken, maar doen zelf intussen kwaad. Ze moeten geweld in toom houden, maar ze bedrijven het zelf. Ze doen niet wat ze anderen proberen aan te leren! De wraakgevoelens zijn dus stevig gefundeerd op Gods wetten, op kennis van rechtvaardigheid. Ze stoelen niet op zelfmedelijden of op het simpele gevoel tekort gedaan te zijn.
2. Hier is iemand aan het woord die weet waar gerechtigheid vandaan komt
De dichter weet dus waar gerechtigheid vandaan komt. De God van Israël heeft wetten ingesteld en Hij is Degene die uiteindelijk bepaalt hoe de wereldgeschiedenis verloopt. De dichter heeft er vertrouwen in dat deze God er voor hem zal zijn. Dat iedereen zal zien dat er gerechtigheid op aarde komt, als deze God ingrijpt.
3. Je mag veel zeggen tegen God
Van Daniel Migliore heb ik geleerd ook naar de pastorale kant van dit soort psalmen te kijken. Je mag heel wat zeggen tegen God in de Bijbel. Je hoeft niet alles voor je te houden. Je hoeft je niet beter voor te doen dan je bent. Al je ellende hoef je niet in jezelf op te slaan om die vervolgens jarenlang op te kroppen. Je mag je gevoelens – ook je wraakgevoelens – uiten. Wat God er vervolgens mee doet, is een tweede. De dichter roept zijn medegelovigen ook niet op tot geweld; hij laat het aan God over.
Kun je zelfs genieten van een wraakpsalm?
Sommige aspecten staan te ver van ons af ons er comfortabel bij te voelen. Daarom noemen we het een ongemakkelijke tekst. Maar er zijn ook aspecten die dichter bij ons staan, alleen al doordat we ons verwant voelen aan de schrijver. Ook hij was een gelovige die vertrouwde op God. Ook hij was verbijsterd over hoe mensen met elkaar omgingen. Ook hij bestormde God met zijn levensvragen, maatschappijkritiek en opstandigheid. En God zij dank is zijn klacht niet onder het vloerkleed geveegd, maar opgenomen in het psalmboek van Israël.
Dr. Eveline van Staalduine-Sulman is universitair hoofddocent Oude Testament aan de VU en is een van de trainers van Geloofwaardig preken over ongemakkelijke teksten. Deze blog verscheen eerder op Geloofwaardig Spreken.
1 gedachte
Een paar jaar gelden heb ik over deze psalm een preek gehouden.
Dit naar aanleiding van een preek van Dietrich Bonhoeffer. (zie ‘Mijn ziel keert zich stil tot God meditaties bij de Psalmen’ p. 51-62) Voor Duitse tekst zie o.a. ‘Bonhoeffer Auswahl’ p. 358-364)